หลวงบรรเลงเลิศเลอ (กร กรวาทิน)
(พ.ศ. ๒๔๒๒-๒๕๒๑)
หลวงบรรเลงเลิศเลอ เกิดเมื่อวันศุกร์ เดือน ๑๒ ปีเถาะ พ.ศ. ๒๔๒๒ มีนามเดิมว่า กร กรวาทิน บิดาชื่อ นายหว่าง มารดาชื่อ นางแช่ม เป็นชาวสวนอยู่แถววัดบางอ้อ ธนบุรี มารดาถึงแก่กรรมตั้งแต่คุณหลวงยังเล็ก น้าสาวของท่านจึงเป็นผู้เลี้ยงดูมาตลอด
สมรสกับนางสาวมูล (ไม่ทราบนามสกุล) เป็นนักละคร มีบุตรธิดารวม ๔ คน เสียชีวิตแต่ยังเล็ก ๒ คน ที่เหลืออีก ๒ คน ชายชื่อ สุมน (ถึงแก่กรรม) หญิงชื่อ อัมภา เป็นนักดนตรีไทยทั้งสองคน และมีหลานเป็นนักดนตรีไทย ประจำอยู่วัดมกุฎกษัตริยาราม หลายคนสืบวิชาดนตรีไทยต่อมาจนถึงปัจจุบัน ไม่ปรากฏว่ามีลูกศิษย์ที่ไม่ใช่ลูกหลานเลย
หลวงบรรเลงเลิศเลอ เริ่มเรียนดนตรีมาตั้งแต่อายุ ๑๑ ปี กับวงปี่พาทย์วัดน้อยทองอยู่ของท่านสมภารแสง เจ้าอาวาสในขณะนั้น มีครูช้อย สุนทรวาทิน เป็นผู้สอนและควบคุมวง นอกจากนี้ก็มี พระประดับดุริยกิจ (แหยม วีณิน) เป็นผู้สอนอีกท่านหนึ่ง
ต่อมาวงดนตรีวัดน้อยทองอยู่ ได้เข้ามาถวายตัวเป็นมหาดเล็กเรือนนอกของสมเด็จพระพันปีหลวง (สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรีพระบรมราชินีนาถ) จนกระทั่งพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวขณะดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ทรงมีพระราชประสงค์จะมีวงปี่พาทย์ส่วนพระองค์ จึงทรงขอวงปี่พาทย์วงนี้จากสมเด็จพระพันปีหลวง หลวงบรรเลง ฯ จึงได้เข้ามาเป็นมหาดเล็กในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวตั้งแต่บัดนั้น พร้อมด้วยนักดนตรี ๕ ท่าน คือ
๑. นายนาค วัฒนวาทิน ต่อมาได้บรรดาศักดิ์เป็น หลวงพวงสำเนียงร้อย
๒. นายเพิ่ม วัฒนวาทิน ต่อมาได้บรรดาศักดิ์เป็น หลวงสร้อยสำเนียงสน
๓. นายแหยม วีณิน ต่อมาได้บรรดาศักดิ์เป็น พระประดับดุริยกิจ
๔. นายจี่ วีณิน ต่อมาได้บรรดาศักดิ์เป็น ขุนเพลินเพลงประเสริฐ
๕. นายบุศย์ วีณิน ต่อมาได้บรรดาศักดิ์เป็น ขุนเพลิดเพลงประชัน
และในตอนนี้เองหลวงบรรเลง ฯ ได้มาเป็นลูกศิษย์ของครูแปลก ประสานศัพท์ (พระยาประสานดุริยศัพท์) ซึ่งเป็นผู้ฝึกสอนและควบคุมวงดนตรีนี้
๒๙ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๘ ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นที่ ขุนบรรเลงเลิศเลอ รับราชการในกรมมหรสพ
พ.ศ. ๒๔๕๙ ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฎสยามชั้นที่ ๕ ชื่อ วิจิตราภรณ์
๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๖๖ ได้เลื่อนบรรดาศักดิ์ เป็นที่ หลวงบรรเลงเลอเลิศ
เครื่องดนตรีที่ถนัดที่สุดคือ ปี่ใน นอกจากนี้ยังสามารถบรรเลงฆ้อง และระนาดได้ดี
ในช่วงหลังของชีวิต หลวงบรรเลง ฯ มีภรรยาอีกคนหนึ่ง ชื่อ แพ แต่ไม่มีบุตรธิดาด้วยกัน
หลวงบรรเลงเลิศเลอ ถึงแก่กรรมเมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๑ ที่บ้านในซอยพร้อมพรรณ อำเภอพญาไท กรุงเทพมหานคร มีอายุได้ ๙๙ ปี
จรวยพร สุเนตรกุล
(เรียบเรียงจาก “ประวัตินักดนตรีไทย” ของ เจริญชัย ชนไพโรจน์ หน้า ๑๔๒-๑๔๙ และสอบถามเพิ่มเติมจากทายาทนักดนตรีไทยวัดมกุฎกษัตริยาราม)
ที่มา : นามานุกรมศิลปินเพลงไทย ในรอบ ๒๐๐ ปี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพูนพิศ อมาตยกุล, หัวหน้าโครงการ ; ผู้ร่วมโครงการ, พิชิต ชัยเสรี …[และคนอื่น ๆ]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖.
