ช้อย สุนทรวาทิน
(ไม่ทราบปีที่เกิด และปีที่ถึงแก่กรรม)
“ลำดวนเอ๋ยจะด่วนไปก่อนแล้ว…” ใครได้ยินเพลงแขกลพบุรีนี้จะต้องชมว่าไพเราะนัก ทุกคนไป ถือเป็นสมบัติแห่งอารยธรรมของไทยเราได้อย่างหนึ่งทีเดียว เพลงนี้และอีกหลายเพลงซึ่งผู้เป็นนักดนตรีแท้ จะต้องรู้จักและได้เล่าเรียน เช่น โหมโรงครอบจักรวาล โหมโรงมะลิเลื้อย ม้าย่อง อกทะเล แขกโอด ใบ้คลั่ง เขมรปี่แก้ว เขมรโพธิสัตว์ เทพรัญจวน พราหมณ์เข้าโบสถ์ ฯลฯ ล้วนแล้วแต่เป็นงานคีตนิพนธ์ของอัจฉริยภาพผู้นี้ทั้งสิ้น ท่านเป็นนักดนตรีอยู่ในสมัยรัชกาลที่ ๔ และที่ ๕
ครูช้อยเป็นบุตรของครูทั่ง ผู้เป็นครูดนตรีที่มีชื่อเสียงยิ่งท่านหนึ่งในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ เมื่อเล็กตาบอดเพราะไข้ทรพิษ แต่ความสามารถทางดนตรีนั้นเป็นอัศจรรย์นัก ทั้งที่ยังมิได้ร่ำเรียนเป็นเรื่องเป็นราวกับท่านบิดา ครูช้อยก็สามารถเป็นคนระนาดนำวงบรรเลงสวดมนต์เย็นฉันเช้าได้ด้วยดี โดยไม่ผิดพลาดบกพร่อง เป็นเหตุให้ท่านบิดาแลเห็นสำคัญจนทุ่มเทถ่ายทอดวิชาให้ต่อมา
ในบรรดาผู้ที่เป็นศิษย์ของครูช้อยนั้น นอกจากพระยาเสนาะดุริยางค์ (แช่ม สุนทรวาทิน) เจ้ากรมพิณพาทย์หลวงในรัชกาลที่ ๕ ผู้เป็นบุตร และพระยาประสานดุริยศัพท์ (แปลก ประสานศัพท์) เจ้ากรมพิณพาทย์หลวงในรัชกาลที่ ๖ ซึ่งเป็นนักดนตรีไทยเพียง ๒ คน ที่มีบรรดาศํกดิ์เป็นถึงชั้นพระยา ทางดุริยางค์ไทยแล้ว ก็ยังมีนักดนตรีผู้มีฝีมืออีกหลายคน เช่น พระประดับดุริยกิจ (แหยม วีณิน) หลวงบรรเลงเลิศเลอ (กร กรวาทิน) และนักดนตรีของวงปี่พาทย์วัดน้อยทองอยู่ ซึ่งในภายหลังได้เข้ารับราชการเป็นนักดนตรีในวงดนตรีข้าหลวงเดิมของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งยังทรงดำรงพระยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช ทั้งหมด นอกจากนี้ ครูช้อยยังได้รับเชิญเป็นครูดนตรีตามวังเจ้านาย และบ้านของท่านผู้ใหญ่ในสมัยรัชกาลที่ ๕ อีกด้วย เช่น ที่ตำหนักของเจ้าดารารัศมี พระราชชายาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และที่บ้านของพระยาอินทราธิบดีสีหราชรองเมือง (เนียม) เป็นต้น
ด้านชีวิตครอบครัว ครูช้อยแต่งงานกับนางสาวไผ่ ตั้งบ้านเรือนเป็นหลักฐานอยู่ที่ตำบลสวนมะลิ ในกรุงเทพมหานครนี้เอง มีบุตรธิดาทั้งสิ้น ๔ คน คือ แช่ม ชื่น ชม และผิว
พิชิต ชัยเสรี
(เรียบเรียงจาก “ประวัตินักดนตรีไทย” ของ เจริญชัย ชนไพโรจน์ และ คำบอกเล่าของ อาจารย์เจริญใจ สุนทรวาทิน)
ที่มา : นามานุกรมศิลปินเพลงไทย ในรอบ ๒๐๐ ปี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพูนพิศ อมาตยกุล, หัวหน้าโครงการ ; ผู้ร่วมโครงการ, พิชิต ชัยเสรี …[และคนอื่น ๆ]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖.
