พระเสนาะดุริยางค์ (ขุนเณร)
(ไม่ทราบปีที่เกิด และปีที่ถึงแก่กรรม)
พระเสนาะดุริยางค์ (ขุนเณร) เป็นหัวหน้าวงดนตรีหลวงสมัยต้นรัชกาลที่ ๕ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงบันทึกไว้ในสาส์นสมเด็จว่า เป็นครูดนตรีที่มีฝีมือมากคนหนึ่ง และได้ทรงต่อเพลงแป๊ะ จากท่านขุนเณรนี้ตั้งแต่ยังทรงพระเยาว์ พระเสนาะดุริยางค์ (ขุนเณร) นี้ เข้าใจว่าจะเป็นผู้รั้งตำแหน่ง “เสนาะดุริยางค์” คนแรกของกรุงรัตนโกสินทร์ เพราะยังสืบหาผู้รั้งตำแหน่งนี้ก่อนท่านไม่ได้ ได้ชื่อว่าตีระนาดไหวเรียบ และทางเพลงดีมาก ผิดกับนักดนตรีหลวงทั้งหลายในยุคต้นรัชกาลที่ ๕ ทุกคน
ไม่สามารถค้นประวัติได้ละเอียดมากไปกว่านี้ และจากการเทียบประวัติแล้ว ท่านคงจะเป็นเจ้ากรมพิณพาทย์หลวงคนแรกในรัชกาลที่ ๕ เพราะต่อมาเมื่อท่านสิ้นชีวิตแล้ว พระประดิษฐไพเราะ (ตาด) จึงรั้งตำแหน่งเจ้ากรมพิณพาทย์หลวงต่อมา ตำแหน่งเสนาะดุริยางค์นี้ได้ว่างมาหลายปี ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงพระราชทานแก่ นายแช่ม สุนทรวาทิน เมื่อวันที่ ๑๐ ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๔๖ และนับเป็นเจ้ากรมพิณพาทย์หลวงคนที่ 3 ในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ต่อจากนั้นไม่มีใครได้รับพระราชทานตำแหน่งเสนาะดุริยางค์อีกเลย
พูนพิศ อมาตยกุล
(เรียบเรียงจาก เอกสารทะเบียนประวัติของกรมมหรสพ สำนักพระราชวัง)
ที่มา : นามานุกรมศิลปินเพลงไทย ในรอบ ๒๐๐ ปี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพูนพิศ อมาตยกุล, หัวหน้าโครงการ ; ผู้ร่วมโครงการ, พิชิต ชัยเสรี …[และคนอื่น ๆ]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖.
