พ.จ.อ.ไมตรี (สำอางค์) พุ่มเสนาะ
(พ.ศ. ๒๔๖๑-๒๕๕๘)
พ.จ.อ. ไมตรี พุ่มเสนาะ เป็นบุตรของนายเขียน และนางวาศ พุ่มเสนาะ เกิดเมื่อวันที่ ๒ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๑ ที่ตำบลบางแวก อำเภอภาษีเจริญ กรุงเทพฯ เดิมชื่อ สำอางค์ สืบเชื้อสาย นักดนตรีมาจากครูพุ่ม พุ่มเสนาะ ผู้เป็นปู่ มีพี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน ๘ คน ผู้หญิง ๕ คนแรกไม่เป็นดนตรี มีพี่ชายคนเดียวชื่อ สุวัฒน์ ซึ่งได้ช่วยสอนดนตรีให้มาตั้งแต่ยังเล็ก
เริ่มจับมือตีฆ้องใหญ่ เพลงสาธุการ เมื่ออายุ ๖ ปี โดยบิดาเป็นผู้ต่อให้ แล้วเรียนเพลงโหมโรงต่าง ๆ ต่อจากพี่ชายที่ชื่อ สุวัฒน์ จนสามารถเข้าวงได้ ต่อมาได้เป็นศิษย์ของครูเปล่ง แจ้งจรัส ต่อเพลงเรื่อง เพลงตับ และเพลงเถา เดี่ยวระนาดเพลงเชิดนอก นกขมิ้น และลาวแพน แล้วมาเรียนหน้าพาทย์โขน ละครจากครูพิมพ์ นักระนาด เรียนซอสามสายกับครูเตือน พาทยกุล และเรียนเพลงหน้าพาทย์จากท่านครูหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง)
การศึกษาเริ่มต้นเรียนชั้นประถมที่โรงเรียนวัดหนัง จบชั้นประถมปีที่ ๔ เมื่ออายุครบเกณฑ์ทหารได้เข้าประจำอยู่กองดุริยางค์กองทัพเรือ ต่อเพลงกับครูแสวง วิเศษสุด เรียนโน้ตสากลจนอ่านออกเขียนได้คล่อง ต่อมาได้เรียนไวโอลิน กีตาร์ กับดนตรีฝรั่งอื่น ๆ จาก น.ต. สมัคร เสวตดิษฐ์ จนสามารถบรรเลงได้ดีและร่วมวงดนตรีสากล อัดเสียงเพลงไทยสากลต่าง ๆ กับห้าง ต. เง็กชวน และนักร้องคนสำคัญ เช่น สมยศ ทัศนพันธุ์ และ สมจิต ตัดจินดา เป็นต้น
พ.จ.อ. ไมตรี อุปสมบทที่วัดคูหาสวรรค์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๑ มีพระเมตตา วิหารีเป็นพระอุปัชฌาย์ แต่งงานเมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๙ ภรรยา ชื่อ กรุณา มีบุตรชายหญิง ๙ คน ชื่อ มลิวัลย์ กรรณิการ์ ปฐม บุปผา มณฑา อารีย์ ธีระ ลัดดาวัลย์ และจันทน์กะพ้อ ลูก ๆ เป็นดนตรีไทยทุกคน เฉพาะคนที่ชื่อ มณฑา นั้น เป็นอาจารย์สอนดนตรีไทยอยู่วิทยาลัยนาฏศิลป กรมศิลปากร
ได้เริ่มถ่ายทอดวิชาดนตรีไทยมาตั้งแต่อยู่กองดุริยางค์ กองทัพเรือ และสอนที่โรงเรียนพยาบาลทหารเรือ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ บางเขน วิทยาลัยเทคนิคกรุงเทพ และโรงเรียนดนตรีสยามกลกาล มีความถนัดในการบรรเลงระนาด ซอ จะเข้ ขิม ขลุ่ย ไวโอลิน และเครื่องหนัง สามารถสอนดนตรีได้ทุกประเภทจนถึงเพลงเดี่ยวต่าง ๆ
มีฝีมือในการซ่อมและสร้างเครื่องดนตรีไทย เป็นผู้ประดิษฐ์ระนาดลูกอลูมิเนียมขึ้น และสร้างขิมเหล็กได้
พ.จ.อ. ไมตรี เป็นผู้เคร่งครัดเรื่องจังหวะของดนตรี ด้วยมีความเห็นว่าดนตรีจะเด่นได้อยู่ที่จังหวะเป็นสำคัญที่สุด เป็นผู้มีความคิดอนุรักษ์เพลงไทย และมีความตั้งใจที่จะบันทึกเพลงไทยทั้งทางร้องและทางดนตรีเป็นโน้ตสากล จึงได้ร่วมมือกับ คุณเสริม สาลิคุปต ถ่ายเทปเพลงไทยออกเป็นโน้ตสากล เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๔
วันที่ ๒๗ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๕๘ พ.จ.อ. ไมตรี พุ่มเสนาะ ถึงแก่กรรมลงอย่างสงบ สิริรวมอายุได้ ๙๗ ปี
พูนพิศ อมาตยกุล
(เรียงเรียงจาก คำให้สัมภาษณ์ของ พ.จ.อ.ไมตรี พุ่มเสนาะ)
ที่มา : นามานุกรมศิลปินเพลงไทย ในรอบ ๒๐๐ ปี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพูนพิศ อมาตยกุล, หัวหน้าโครงการ ; ผู้ร่วมโครงการ, พิชิต ชัยเสรี …[และคนอื่น ๆ]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖.
