เผือด นักระนาด
(พ.ศ.๒๔๕๕-๒๕๐๕)
นายเผือด นักระนาด เป็นนักระนาดเอกฝีมือดีมากคนหนึ่งของกรมศิลปากร บิดา ชื่อ เมฆ มารดา ชื่อ ปุย เกิดเมื่อวันที่ ๒๒ กุมภาพันธ์ พ.ศ.๒๔๕๕ ที่ตำบลบางกะพ้อม อำเภออัมพวา จังหวัดสมุทรสงคราม ต้นตระกูลเป็นนักดนตรีสืบเชื้อสายกันมาหลายสมัย และเกี่ยวเนื่องเป็นญาติกับครูสุข นักดนตรีแห่งอัมพวาด้วย บิดานั้นชำนาญดนตรีปี่พาทย์ โขนละครมาก ส่วนมารดานั้นเป็นตัวละครที่มีชื่อเสียงคนหนึ่ง
เรียนหนังสือสอบได้ชั้นประถมปีที่ ๓ จากโรงเรียนวัดแจ้ง จังหวัดสงขลา เมื่อปี พ.ศ.๒๔๖๖ แล้วเข้ามาเรียนต่อในกรุงเทพ ฯ จนจบประถมปีที่ ๔ เรียนดนตรีกับบิดา และช่วยงานอยู่ในวงจนโตเป็นหนุ่ม บิดาจึงนำมาฝากเป็นศิษย์ของหลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) ได้ฝึกหัดระนาดจนชำนาญมีฝีมือดีมากจนถึงท่านครูหลวงประดิษฐ์ยกย่องว่า เป็นศิษย์มือระนาดแนวหน้าคนหนึ่งของท่าน ได้เคยแสดงฝีมือระนาดเอกในงานประชันดนตรีที่วังลดาวัลย์ในวันประสูติครบสี่รอบของสมเด็จเจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพรกรมหลวงลพบุรีราเมศร์ เมื่อเดือนมีนาคม พ.ศ.๒๔๗๓ เป็นที่เลื่องลือกันมากในครั้งนั้นว่าเป็นคนดีมีฝีมือ
ครั้นเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ.๒๔๗๕ แล้ว ก็ยังประจำอยู่วงดนตรีของหลวงประดิษฐไพเราะเรื่อยมา จนถึง พ.ศ.๒๔๘๕ จึงได้ไปศึกษาเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเขียนโน้ตที่หมวดดุริยางค์ทหารเรือ จนถึง พ.ศ.๒๔๙๑ หลวงประดิษฐไพเราะ (ศร ศิลปบรรเลง) จึงได้ชักชวนให้มารับราชการในกรมศิลปากร ก็ได้เป็นนักระนาดเอกประจำกรมในตำแหน่งศิลปินจัตวามาตั้งแต่อายุได้ ๓๕ ปีเศษ
นายเผือดได้ทำหน้าที่บรรเลงเพลงประกอบการแสดง โขน ละคร มาตั้งแต่ครั้งโรงละครศิลปากรยังอยู่ชิดรั้วมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (ก่อนไฟไหม้) ได้ชื่อว่าตีระนาดมโหรีไพเราะ ส่วนฝีมือในทางปี่พาทย์ไม้แข็งก็มีชื่อว่าตีระนาดไหว เรียบ และทางเพลงดี หากเข้าคู่กับครูเหนี่ยว ดุริยพันธุ์ แล้ว จะเป็นที่ยอมรับนับถือว่า เพลงจะต้องไพเราะอย่างแน่นอน
นายเผือดแต่งงาน มีภรรยาชื่อ ถวิล บ้านอยู่ใกล้วัดชนะสงคราม ผลงานของท่านเท่าที่ค้นพบ มีเป็นเทปบันทึกเสียงเพลงแขกมอญ เถา และแขกมอญบางขุนพรหม เถา ครูเหนี่ยว ดุริยพันธุ์ ขับร้อง โดยครูเผือดเป็นผู้ตีระนาด ส่วนฝีมือเดี่ยวต่าง ๆ นั้น ยังค้นไม่พบว่า ยังมีหลงเหลืออยู่บ้างหรือไม่
นายเผือดถึงแก่กรรมเมื่อวันที่ ๓๐ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๕๐๕ อายุได้ ๕๐ ปี
พูนพิศ อมาตยกุล
(เรียบเรียงจาก เอกสารทะเบียนประวัติ กรมศิลปากร)
ที่มา : นามานุกรมศิลปินเพลงไทย ในรอบ ๒๐๐ ปี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพูนพิศ อมาตยกุล, หัวหน้าโครงการ ; ผู้ร่วมโครงการ, พิชิต ชัยเสรี …[และคนอื่น ๆ]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖.
