ทองดี ชูสัตย์
(ไม่ทราบปีที่เกิด และปีที่ถึงแก่กรรม)
นายทองดี ชูสัตย์ เป็นนักดนตรีอาวุโสแห่งสำนักดนตรีวัดกัลยาณมิตร มีศักดิ์เป็นน้าชายของหลวงกัลยาณมิตตาวาส จึงนับญาติเป็นปู่ของจางวางทั่ว พาทยโกศล ไม่สามารถสืบประวัติได้ว่าเป็นบุตรของผู้ใด รวมทั้งวันเดือนปีที่เกิดและตายก็ไม่สามรถสืบได้ว่าเมื่อใด
เป็นผู้มีอัธยาศัยfuและเป็นผู้ทรงความรู้ทางดนตรีสูงมาก (ยกเว้นไม่เป่าปี่) โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องเพลงหน้าพาทย์ เรียกได้ว่าเป็นผู้เชี่ยวชาญยิ่งในสมัยนั้น
ปู่ทองดีเป็นครูผู้ใหญ่ของวงดนตรีพาทยโกศลมาตลอดชีวิต ศิษย์ของท่านมีมาก อาทิ เช่น จางวางทั่ว พาทยโกศล นายแมว พาทยโกศล นายเอื้อน กรณ์เกษม นายยรรยงค์ โปรงน้ำใจ หลวงประสานดุริยางค์ (สุทธิ์ ศรีชยา) นายช่อ สุนทรวาทิน นายฉัตร สุนทรวาทิน นายแดง พาทยกุล นายเตือน พาทยกุล นายเทวาประสิทธิ์ พาทยโกศล นายเปล่ง แจ้งจรัส และยังได้ต่อเพลงให้กับสำนักดนตรีแถวฝั่งธนจนเป็นที่รู้จักกันดี ตั้งแต่ปากคลองด่านไปจนถึงบางขุนเทียน เช่น ที่สำนักของครูหร่าย ประตูน้ำ สำนักของครูหรั่ง และครูดำ เป็นต้น
เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๘ กรมมหรสพได้ทำพิธีไหว้ครูครั้งใหญ่ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า ฯ ให้ปู่ทองดีเข้ามาเป็นผู้บอกเพลงหน้าพาทย์องค์พระพิราพอันเป็นพลงหน้าพาทย์สูงสุดได้มีผู้ต่อเพลงครั้งนั้นรวม ๖ คน คือ พระยาเสนาะดุริยางค์ (แช่ม สุนทรวาทิน) พระเพลงไพเราะ (โสม สุวาทิต) หลวงบำรุงจิตรเจริญ (ธูป สาตรวิลัย) หลวงสร้อยสำเนียงสนธ์ (เพิ่ม วัฒนวาทิน) หมื่นคนธรรพประสิทธิสาร (แตะ กาญนผลิน) และนายมนตรี ตราโมท
ปู่ทองดี มีภรรยาชื่อ พวง มีบุตรชายเพียงคนเดียว ชื่อ ย้อย เป็นนักดนตรีเช่นกัน แต่มีฝีมือระดับปานกลางและอายุไม่ยืนนัก ถึงแก่กรรมก่อนจางวางทั่วหลายปี
ท่านคงจะมีผลงานการแต่งเพลงไว้หลายเพลงแต่เท่าที่มีผู้จำได้ก็มี เพลงช้าเรื่องเต่าทอง และเพลงตระประทานพร ซึ่งท่านทำจากตระโหมโรงตัวแรก
ปู่ทองดีถึงแก่กรรมในสมัยต้นรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ฌาปนกิจศพที่วัดกัลยาณมิตร
อารดา กีระนันทน์
(เรียบเรียงจาก บทความ “สยามสังคีต” ของนายแพทย์พูนพิศ อมาตยกุล และคำบอกเล่าของ จ.ส.อ.พังพอน แตงสืบพันธุ์)
ที่มา : นามานุกรมศิลปินเพลงไทย ในรอบ ๒๐๐ ปี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพูนพิศ อมาตยกุล, หัวหน้าโครงการ ; ผู้ร่วมโครงการ, พิชิต ชัยเสรี …[และคนอื่น ๆ]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖.
