ต้ม พาทยกุล
(ประมาณ พ.ศ. ๒๔๐๐-๒๔๖๐)
นายต้ม พาทยกุล เป็นนักดนตรีไทย ชาวเมืองเพชรบุรี มีชื่อเสียงคู่กับนายแดง พาทยกุล หรือ “ครูแดง เมืองเพชร” ผู้เป็นน้องชาย แต่ประวัตินายต้ม พาทยกุล ไม่เป็นที่รู้จักมากเท่ากับนายแดง พาทยกุล ทราบแต่เพียงว่าเกิดที่ ตำบลท่าช่อง อำเภอคลองกระแซง (คืออำเภอเมืองเพชรบุรีปัจจุบัน) จังหวัดเพชรบุรี ปีที่เกิดไม่ทราบแน่ชัด คงจะประมาณก่อนพ.ศ.๒๔๐๐ (ปีเกิดของนายแดง พาทยกุล น้องชาย) ตรงกับสมัยรัชกาลที่ ๔ ไม่ทราบนามบิดามารดามีพี่น้องร่วมบิดามารดาเท่าที่ปรากฏ ๑ คน คือนายแดง พาทยกุล และไม่ปรากฏว่ามีภรรยาและบุตรหรือไม่
นายต้ม พาทยกุล ได้เรียนดนตรีไทยกับพระประดิษฐ์ไพเราะ (ครูมีแขก) มีชื่อเสียงทางตีฆ้อง ที่กรุงเทพฯ เมื่อกลับไปเพชรบุรี ได้ตั้งวงปี่พาทย์ของตนเองขึ้นที่บ้านซึ่งอยู่ใกล้วัดโพธาราม ได้นำวงปี่พาทย์ออกแสดงคู่กับน้องชายอยู่เสมอ นายต้ม พาทยกุล เป็นครูผู้ชำนาญเพลงหน้าพาทย์คนสำคัญของจังหวัด
วงปี่พาทย์ของนายต้ม และนายแดง พาทยกุล เป็นที่รู้จักกันดีในเมืองเพชรบุรีได้บรรเลงต้อนรับแขกเมือง และรับเสด็จเจ้านายเก่า ๆ อยู่เสมอ นายต้ม พาทยกุล เคยเข้าเฝ้าทูนกระหม่อมบริพัตร ที่จังหวัดเพชรบุรี ทูนกระหม่อมฯ ได้ทรงชมเชยว่า เป็นผู้ได้เพลงตระต่าง ๆ มาก
นายต้ม พาทยกุล ถึงแก่กรรมเมื่ออายุได้ประมาณ ๖๐ ปี ไม่ปรากฏผลงานด้านการแต่งเพลงไทยไว้เลย
วชิราภรณ์ วรรณดี
(เรียบเรียงจาก บทความ “สยามสังคีต” ของนายแพทย์พูนพิศ อมาตยกุล)
ที่มา : นามานุกรมศิลปินเพลงไทย ในรอบ ๒๐๐ ปี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพูนพิศ อมาตยกุล, หัวหน้าโครงการ ; ผู้ร่วมโครงการ, พิชิต ชัยเสรี …[และคนอื่น ๆ]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖.
