ผิน เพ็งพงศา
(พ.ศ.๒๔๕๖-ไม่ทราบปีที่ถึงแก่กรรม)
นายผิน เพ็งพงศา หรือที่ชาวลพบุรีเรียกว่า “หมอผิน” และเรียกวงดนตรีไทยของท่านว่า “วงหมอผิน” อันเป็นวงดนตรีไทยที่มีชื่อเสียงมากที่สุดในจังหวัดลพบุรี
นายผิน เกิดเมื่อวันที่ ๒๒ เมษายน ๒๔๕๖ ณ ตำบลโพธิ์เก้าต้น อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี บิดาชื่อ นายน้อย มารดาชื่อ นางเที่ยง ได้สมรสกับนางสาวมณฑา จุลกัณฑ์ เมื่อ พ.ศ.๒๔๘๘ มีบุตรธิดาด้วยกัน ๕ คน ล้วนเป็นนักดนตรีทั้งสิ้น คือ นางสาวยมโดย เพ็งพงศา (ร้อง ซอด้วง ฉิ่ง) นายปรีดา เพ็งพงศา (ระนาด ขิม) นายอารี (ฆ้องวงใหญ่ ขลุ่ย) นายเมธี (ระนาดเอก ทุ้ม โทน รำมะนา) และนางสาวศรีเพ็ญ (จะเข้ ระนาดเอก โทน รำมะนา) เฉพาะนางสาวยมโดยได้รับรางวัลฆ้องทองคำชนะเลิศการประกวดร้องเพลง ประจำปี พ.ศ.๒๕๒๓ ด้วย
จบการศึกษาชั้นมัธยมปีที่ ๓ จาก โรงเรียนประจำจังหวัดลพบุรี เมื่อ พ.ศ.๒๔๗๐ อุปสมบทที่วัดโพธิ์เทพประสิทธิ์ จังหวัดลพบุรี เป็นเวลา ๓ พรรษา มีพระครูโวทานสมณคุณเป็นพระอุปัชฌาย์ ในปี ๒๔๗๘ เริ่มทำงานเป็นครูที่โรงเรียนประชาบาลบ่อเงินเจริญสุข แล้วลาออกไปเป็ทหารเสนารักษ์ประจำหมวดเสนารักษ์ทหารปืนใหญ่โคกกระเทียม ลพบุรี และย้ายมาเป็นผู้ช่วยพยาบาลประจำสุขศาลา อำเภอเมืองลพบุรี จนเกษียณอายุ เมื่อ พ.ศ.๒๕๑๖
สมัยเมื่อเป็นครูสอนนักเรียน ได้สอนวิชาขับร้อง เริ่มเรียนซอด้วงจากพระภิกษุโปร่ง เพลงแรกที่เรียน คือ เพลงไอยเรศ จนถึงสามารถบรรเลงเพลงเดี่ยวพญาโศก นกขมิ้น และแขกฉิ่งได้ ต่อมาสนใจศึกษาและฝึกหัดเครื่องดนตรีต่าง ๆ จนมีความสามารถบรรเลงได้รอบวง จึงได้ตั้งวงดนตรีไทยของตนเองขึ้น มีบุตรชายหญิงและญาติพี่น้อง เป็นนักดนตรีและนักร้องประจำวง รับบรรเลงในงานต่าง ๆ ทั้งงานสำคัญของจังหวัด และงานชาวบ้านทั่วไป จนเป็นที่รู้จักกันดีในจังหวัดลพบุรีและจังหวัดใกล้เคียง ตลอดจนได้รับการฝึกสอนจากอาจารย์มนตรี ตราโมท ผู้ไปเป็นประธานในการไหว้ครูดนตรีที่จังหวัดลพบุรีเป็นประจำ และได้ร่วมบรรเลงกับศาสตราจารย์ ดร.อุทิศ นาคสวัสดิ์ กับนายชื้น ดุริยประณีต หลายครั้ง “วงปี่พาทย์หมอผิน” แห่งลพบุรี จึงมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักกันดี
นายผิน ได้ถ่ายทอดวิชาดนตรีตามสถาบันการศึกษาต่าง ๆ ในจังหวัดลพบุรี อันได้แก่ โรงเรียนประชาบาลวัดบ่อเงินเจริญสุข โรงเรียนพิบูลวิทยาลัย (โรงเรียนประจำจังหวัดลพบุรี) วิทยาลัยครูเทพสตรี วิทยาลัยเทคนิคลพบุรี และโรงเรียนสาธิตวิทยาลัยครูเทพสตรี ตลอดจนบุคคลผู้สนใจขอต่อเครื่องดนตรีต่าง ๆ จากท่าน จึงนับได้ว่าเป็นศิลปินดนตรีไทยผู้มีความสามารถและเผยแพร่วิชาดนตรีไทยได้กว้างขวางผู้หนึ่ง
ปัจจุบัน (พ.ศ. ๒๕๒๕) นายผิน เพ็งพงศา พักอยู่บ้านเลขที่ ๒๓/๑ ถนนโพธิ์เก้าต้น-บ้านเบิก ตำบลโพธิ์เก้าต้น อำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี ในบ้านของท่านยังมีเครื่องปี่พาทย์อยู่ครบถ้วน แม้ไม่ค่อยจะได้เล่นกับครบวงเหมือนในอดีตแล้วก็ตาม
วชิราภรณ์ วรรณดี
(เรียบเรียงจาก บันทึกประวัติศิลปินเพลงไทย และจากการสัมภาษณ์นายผิน เพ็งพงศา กับนางสาวยมโดย เพ็งพงศา เมื่อวันที่ ๑๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๕)
ที่มา : นามานุกรมศิลปินเพลงไทย ในรอบ ๒๐๐ ปี แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยพูนพิศ อมาตยกุล, หัวหน้าโครงการ ; ผู้ร่วมโครงการ, พิชิต ชัยเสรี …[และคนอื่น ๆ]. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๒๖.
